Bölge planları; belirli bir bölgenin ekonomik ve sosyal kalkınmasına katkı sağlamak amacıyla, bölgenin ulusal ve uluslararası konumu göz önüne alınarak bölgesel kaynak ve potansiyellerin, ilgili tüm kesimlerin işbirliği ile yerinde kullanılmasını, bölgesel gelişmede sürdürülebilirliğin sağlanmasını hedefleyen ve bu hedeflere yönelik amaç ve öncelikler belirleyen stratejik belgelerdir.
İlgili mevzuat gereğince Kalkınma Bakanlığı sorumluluğunda olan bölge planları Kalkınma Bakanlığı’nın yetkilendirmesi ile faaliyet bölgelerindeki ilgili kalkınma ajansları tarafından hazırlanmaktadır. Buna göre, Türkiye’deki 26 Düzey 2 Bölgesi’nde faaliyet göstermekte olan kalkınma ajansları tarafından hazırlanan bölge planları, bölgelerin sosyoekonomik ve mekânsal durumu ile bölge içi alt bölgelerin değerlendirilmesini, kaynak ve potansiyellerinin analizlerinin yapılarak yerel talep ve ihtiyaçlar doğrultusunda gelişme eksenlerine yönelik amaç ve önceliklerin belirlenmesini amaçlamaktadır.
Bu doğrultuda, TR63 Bölge Planı 2010-2013 ve TR63 Bölge Planı 2014-2023 Hatay, Kahramanmaraş ve Osmaniye illerindeki kamu ve özel çeşitli kesimlerin katkıları ile hazırlanmıştır.
2024-2028 TR63 Bölgesi Bölge Planı, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığına verilen yetki ve Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının ise bu yetki çerçevesinde kalkınma ajanslarına verdiği görev doğrultusunda Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Kalkınma Ajansları Genel Müdürlüğü koordinasyonunda Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı tarafından hazırlanmıştır. Bu planın amacı; Hatay, Kahramanmaraş ve Osmaniye illerinden oluşan TR63 Bölgesi’nin ulusal ve uluslararası konumu ile sosyoekonomik ve mekânsal durumu göz önüne alınarak, mevcut kaynak ve potansiyelinin analizi yapılarak, ulusal öncelikler ve yerel talep ve ihtiyaçlar doğrultusunda bölgesel gelişmeye yönelik stratejilerin belirlenmesidir.
Bu amaca yönelik olarak DOĞAKA tarafından yapılan ilçe ziyaretleri, üniversite toplantıları, il çalıştayları, anket uygulamaları, mevcut durum tespiti ve analizi çalışmaları ve ilgili kurumlarla resmi yazışmalarla alınan görüş ve öneriler doğrultusunda hazırlanan bölge planı Ajans Yönetim Kurulu ve Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Kalkınma Ajansları Genel Müdürlüğü ile yapılan değerlendirmeler sonucunda tamamlanmıştır.
Bölge planı çalışmasının odağında Şubat 2023 depremleri sonrasında toparlanmaya yönelik müdahaleler yer almaktadır. Bu doğrultuda stratejik öncelikler, hedef ve tedbirler depremler sonrasında ortaya çıkan ihtiyaçlar doğrultusunda iyileşme odaklı kurgulanmıştır. Bununla birlikte plan hazırlık sürecinde endüstri 4.0, tarım 4.0, lojistik 4.0, toplum 4.0, döngüsel ekonomi, dijitalleşme, iklim değişikliği, Avrupa Yeşil Mutabakatı gibi uluslararası trendler ve politikalar, ulusal ölçekte milli teknoloji hamlesi, Avrupa Yeşil Mutabakatına uyum, kaynak verimliliği, kırsal kalkınma gibi trendler ve politika öncelikleri incelenmiş ve söz konusu trendlerin/politika belgelerinin bölgemize etkileri hedef, tedbir, program ve proje önerileri ile ele alınmıştır.
“Ekonomik ve sosyal toparlanmasını sağlamış afetlere karşı dirençli bölge” olarak belirlenen bölge vizyonu kapsamında 2024-2028 dönemi için “Kentsel ve Sosyal Altyapının İyileştirilmesi, Sanayi ve Hizmetler Sektöründe İyileşmenin Sağlanması ve Tarımsal İyileşmenin Sağlanması ve Kırsal Kalkınma” stratejik öncelikleri belirlenmiş ve bölge planı, stratejik öncelikler altında fiziksel, ekonomik, sosyal ve kurumsal iyileşmenin sağlanmasına yönelik hedef, öncelik, program ve proje önerilerini içerecek şekilde hazırlanmıştır. Bölgenin çok sektörlü yapısı gereği planda sektörel ve mekânsal hedef ve tedbirlerin yanı sıra dijitalleşme, yeşil dönüşüm, girişimcilik ve Ar-Ge ve yenilikçilik temalarında hedeflere de yer verilmiştir.
2024-2028 TR63 Bölgesi Bölge Planı’nın ilk stratejik önceliği kentsel ve sosyal altyapının iyileştirilmesi olarak belirlenmiştir. Bu kapsamda beşeri sermayenin geliştirilmesine ve deprem sonrasında oluşan hasarlar doğrultusunda eğitim, sağlık, içme suyu, kanalizasyon gibi kamusal hizmetlerin fiziki ve teknolojik altyapının iyileştirilmesine yönelik hedef, tedbir, program ve proje önerilerine yer verilmiştir.
Sanayi ve hizmetler sektöründe iyileşmenin sağlanması stratejik önceliği kapsamında hasar gören sanayi alanlarının güçlendirilmesine ve planlı sanayi alanlarının artırılmasına, sanayi alanlarının lojistik bağlantılarının geliştirilmesine, imalat sanayinin verimliliğinin artırılmasına, ihracat kapasitesinin geliştirilmesine ve teknolojik dönüşümünün sağlanmasına, bölgenin girişimcilik kapasitesinin artırılmasına, turizm altyapılarının niceliğinin ve niteliğinin artırılmasına, bölgenin yeşil dönüşüme uyumunun güçlendirilmesine yönelik hedef, tedbir, program ve proje önerilerine yer verilmiştir.
Tarımsal iyileşmenin sağlanması ve kırsal kalkınma stratejik önceliği kapsamında kırsalda fiziki ve sosyal altyapının geliştirilmesine, kırsal istihdamın artırılmasına, hayvancılık üretiminin niceliğinin ve niteliğinin artırılmasına, tarımsal üretimde gıda sürekliliğinin sağlanmasına, Ar-Ge ve yenilikçilik kapasitesinin geliştirilmesine ve tarımsal örgütlerin kapasitesinin güçlendirilmesine yönelik hedef, tedbir, program ve proje önerilerine yer verilmiştir.
Planda, başta On İkinci Kalkınma Planı olmak üzere ulusal politikaların ışığında, yerleşimlerin ihtiyaçları, paydaşların görüş ve önerileri ile ajans analizleri doğrultusunda öncelikli müdahale alanları belirlenmiş ve kaynakların öncelikli alanlara aktarılması hedeflenmiştir. Bununla birlikte planın uygulanabilir olması amacıyla sektörel ve mekânsal ölçekte kararlar farklılaştırılmış; planda bölge kalkınmasına katkı sağlayacak nitelikte büyük ölçekli program ve proje önerilerine yer verilmiştir. Plan kamu kurumları, yerel yönetimler, sivil toplum kuruluşları, özel sektörün iş birliğine dayalı çok aktörlü şekilde ele alınmıştır.
2024-2028 TR63 Bölgesi Bölge Planı 7 ana bölüm ile program ve proje önerileri ekinden oluşmaktadır. İlk bölümde planın hazırlık süreci, bölge vizyonu ve stratejik öncelikler hakkında bilgi verilmiş, ikinci bölümde plan hazırlık sürecinde gerçekleştirilen çalışmalara değinilmiştir. Üçüncü bölümde güncel veriler ile bölgenin ekonomik ve sosyal sektörleri incelenmiş ve Şubat 2023 depremleri sonrasında bu sektörlerde yaşanan değişimler analiz edilmiştir. Dördüncü bölümde planın stratejik önceliklerine ve stratejik öncelikler altında hedef, tedbir, program ve proje önerilerine yer verilmiştir. Planın mekânsal yaklaşımına beşinci bölümde yer verilirken altıncı bölümde planın sürdürülebilir kalkınma hedefleri ile ilişkisi anlatılmıştır. Yedinci bölümde plan için belirlenen performans göstergeleri açıklanmış ve son olarak program ve proje önerilerine yönelik bilgi formları planın ekinde yer verilmiştir.
TR63 Bölge Planı 2014-2023 Kalkınma Bakanlığı’nın yetkilendirmesi ile Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı koordinasyonunda hazırlanmıştır.
Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018 ve Bölgesel Gelişme Ulusal Stratejisi 2014-2023 (Taslak) çerçevesinde, yerel paydaşların görüş ve önerileri doğrultusunda hazırlanan Bölge Planı ulusal ölçekte tespit edilen temel hedefler ile birlikte uluslararası kalkınma önceliklerini de göz önünde bulunduran bir çerçeve ile oluşturulmuştur. Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı tarafından ekonomik ve sosyal sektörlere yönelik Mevcut Durum Tespiti ve TR63 Bölge Planı 2014-2023 çalışmaları hazırlanmış ve 30.12.2014 tarihinde onaylanarak yürürlüğe girmiştir.
TR63 Bölge Planı (2014-2023);
Ana başlıkları ile yürütülmüş ve Ajans uzmanları tarafından yapılan Mevcut Durum Analizi sonuçları ile yapılan çalıştay, toplantı ve anketlere katılan yaklaşık 1.250 kişinin görüş ve önerileri doğrultusunda tamamlanmıştır.
Katılımcı bir anlayışla hazırlanan TR63 Bölge Planı (2014-2023) “Nitelikli insan kaynağı ve gelişmiş altyapı olanakları ile rekabet gücü ve yaşam kalitesi yüksek bölge” vizyonu ve bu vizyona ulaşmak için ulusal ve uluslararası hedeflerin dikkate alındığı
gelişme eksenlerinden oluşmaktadır.
Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı’nın TR63 bölgesine sunacağı tüm desteklerin çerçevesi, tüm paydaşların azami katılımıyla Ulusal Kalkınma Planı’na uyumlu olarak hazırlanacak olan Bölge Planı tarafından belirlenir. Dolayısıyla, Kalkınma Ajansı’nın öncelikli görevlerinden biri, Bölge Planının katılımcı bir şekilde oluşturulabilmesi için gerekli süreçleri kurgulamak ve yürütmektir.
Bölge Planı hazırlıkları kapsamında, Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı, personel alımını sürecini takiben, nüfus yapısı, iktisadi durum, altyapı, potansiyel gelişim alanları vb. konularda mevcut durum analizine yönelik çalışmalara başladı. Bu süreçte sadece istatistiksel verilerle yetinilmeyerek, daha ilk aşamadan itibaren bölge paydaşlarının katılımlını sağlamaya özen gösterildi. Bu doğrultuda, kamu, özel sektör, sivil toplum ile üniversite temsilcilerinden oluşan ve Ajansın danışma kurulu niteliğindeki Kalkınma Kurulu’nun ikinci toplantısı, 2-4 Mayıs 2010 tarihlerinde, Devlet Planlama Teşkilatının da desteğiyle, bölgenin güçlü yanlarını, sorunlarını ve bunlara yönelik çözüm önerilerini belirlemek üzere üç günlük bir programla Hatay’da gerçekleştirildi. Program kapsamında oluşturulan il çalışma gruplarında, Kalkınma Kurulu üyeleri kadar, diğer kamu kurumu temsilcileri, medya mensupları ve akademisyenler de fikirlerini paylaşarak tartışmalara katıldı. Oturumlar sonucunda, illerin ortak sorunları kadar, ayrışan ihtiyaçlarını da ortaya koyan bir çıktı elde edildi.
Kalkınma Kurulu toplantısında elde edilen sonuçlar, Ajans uzmanları tarafından yürütülen mevcut durum analizi çalışmaları ile beraber yeninden değerlendirildi ve Ajansın hangi alanlarda katkı sağlayabileceğini belirlemek üzere, 19-20 Mayıs 2010 tarihlerinde, yine Devlet Planlama Teşkilatının uzman desteği ile, ele alındı. Yerel aktörlerin katılımıyla Haziran ayı içinde gerçekleştirilen TR63 Bölgesi için Vizyon Belirleme Çalışmasını takiben, Ajans uzmanları tarafından bir araya getirilen TR63 Bölge Planı hazırlandı.
Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı tarafından hazırlanan ve TR63 ( Hatay, Kahramanmaraş, Osmaniye ) Düzey 2 Bölgesi’nin ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınmasına ilişkin Gelişme Eksenlerini, Amaçları, Hedefleri ve Politikaları ortaya koyan Bölge Planı Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı tarafından onaylandı.
